Beroep op algemene voorwaarden: welke schade is wel en welke schade is niet uitgesloten?

In veel gebruikte algemene voorwaarden worden bepaalde schadevormen in beperkingen van aansprakelijkheid uitgesloten. Veelvuldig komt een bepaling voor als ‘de aansprakelijkheid van opdrachtnemer voor directe schade is beperkt tot’ een bepaald bedrag of tot het bedrag van het met de opdracht gemoeide honorarium of tot een maximum van het bedrag dat eventueel door een aansprakelijkheidsverzekeraar in voorkomend geval wordt uitgekeerd. De aansprakelijkheid van opdrachtgever of leverancier voor indirecte schade of gevolgschade is vaak uitgesloten.

Punt hierbij is dat directe en indirecte of vervolgschade geen vastomlijnde begrippen zijn. Welke schadepost kwalificeert als directe en welke als indirecte schade? In een concreet schadegeval zal een rechter uiteindelijk invulling moeten geven aan deze begrippen. Is directe schade alleen zaakschade en indirecte schade of gevolgschade alleen vermogensschade? Directe schade kan ook worden gezien als schade die het rechtstreeks gevolg is van de veroorzakende gebeurtenis, derhalve meer voorzienbaar is? Indirecte schade daarentegen zou minder of niet voorzienbaar zijn en dient daarom minder snel onder de aansprakelijkheidsgevolgen te worden gekwalificeerd of zelfs geheel te worden uitgesloten.

Het is derhalve zaak vooraf meer inhoud te geven aan deze begrippen om een eventuele discussie in de toekomst meer te stroomlijnen. De NBA heeft in haar standaard voorwaarden dan ook meer inhoud gegeven aan deze begrippen. Als indirecte schade – die overigens wordt uitgesloten – wordt verstaan, gederfde winst, gemiste besparingen, schade door bedrijfsstagnatie en andere gevolgschade. Onder directe schade wordt verstaan, schade die het rechtstreekse gevolg is van de niet nakoming door de accountant, waaronder onder meer ook wordt verstaan, de redelijk gemaakte kosten ter vaststelling van de oorzaak en omvang van de schade, herstel van en voorkoming en beperking van de schade.

Vraag is of deze uitsluiting(en) onder alle omstandigheden in stand blijven

In een langslepende procedure waarbij inmiddels bij de zoveelste tussenbeslissing al wel is vastgesteld dat de betrokken accountant tekortgeschoten is in haar advisering, is nu de vraag aan de orde of de opdrachtnemer / accountant een beroep kan doen op de exoneratie bepaling in de toepasselijke algemene voorwaarden. Deze bepaalden namelijk dat de aansprakelijkheid voor indirecte schade was uitgesloten en directe vermogensschade was beperkt tot een bedrag gelijk aan het honorarium dat de accountant voor de opdracht in rekening had gebracht.

Uitgaande van de veronderstelling dat opdrachtgevers particulieren waren – daar moet de rechter in kwestie overigens nog wel wat van vinden – kan de in voorgaande algemene voorwaarden opgenomen uitsluiting van aansprakelijkheid, die er in casu dé facto op neer komt dat vrijwel de gehele schade buiten beschouwing blijft, worden gekwalificeerd als een zogenaamd onredelijk bezwarend beding. Het Burgerlijk Wetboek bepaalt namelijk dat, indien een in de algemene voorwaarden voorkomend beding vermoed onredelijk bezwarend te zijn, als dat beding de gebruiker – in casu de accountant – geheel of ten dele bevrijdt van een wettelijke verplichting tot schadevergoeding. En als rechter het beding in stand laat, dan zal hij ook de vraag gaan beantwoorden welke te verwachten schade als gevolg van de toerekenbare tekortkoming van de accountant, niet valt onder de begrippen ‘indirecte schade’ of ‘directe vermogensschade’, welke begrippen hier verder niet waren ingevuld. Dat zal nog niet eenvoudig zijn.

Uit deze casus blijkt maar weer hoe ingewikkeld deze materie is. Fouten worden gemaakt, en het is bijzonder vervelend als er een beroep op de algemene voorwaarden moet worden gedaan. Maar nog vervelender is het als de algemene voorwaarden op hun beurt dus niet duidelijk zijn en je alsnog bij de rechter eindigt, of dat er een discussie ontstaat of ze überhaupt van toepassing van zijn.

Wordt vervolgd (gerechtshof Arnhem-Leeuwarden ECLI:NL:GHARL:2022:9504)